آشنایی با الکترو موتورها

در کرکره های برقی به طور کلی از ۳ نوع موتور استفاده می شود.

نوع ۱: موتور توبلار (Tubular) یا لوله ای

نوع ۲: موتور ساید (Side) یا زنجیری(موتور زنجیردار)

نوع ۳: موتور سانترال (Central) یا مرکزی

در نصب کرکره برقی، باتوجه به شرایط پروژه، وزن و ارتفاع کرکره از یکی از سه نوع موتور کرکره بالا استفاده می شود. که تشخیص نوع موتور به عهده نصاب کرکره است. نصاب با اتکا به تجربه و دانش خود، هم چنین با لحاظ موارد فوق بایستی یک نوع موتور مناسب را برای پروژه انتخاب کند.

شایان ذکر است که موتور نوع 3، یعنی موتور سانترال بیشتر در کرکره یا درب سکشنال(Sectional) کاربرد دارد.

در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع موتورهای الکتریکی بپردازیم.

پس با ما همراه باشید تا با الکتروموتورها بیشتر آشنا شوید.

به طور کلی موتورهای الکتریکی نوعی ماشین الکتریکی هستند که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کنند. در واقع الکتروموتورها در سیستم های الکتریکی نقشی مشابه عضله و ماهیچه را در بدن انسان بازی می‌کنند.

توسط موتورهای الکتریکی ما می‌توانیم بار جا به جا کنیم، پیچ ها را باز و بسته کنیم، دیوارهای بتونی را تخریب کنیم، آب را پمپاژ کنیم، چوب، فلزات، سنگ و … را برش بزنیم، هوای سرد و گرم را به گردش در آوریم، جارو برقی، سشوار و ریش تراش بسازیم، دیسک هارد کامپیوتر یا DVD را به چرخش درآوریم و حتی امروزه شاهد تولید تجاری خودروهای تمام الکتریکی هم هستیم که نیروی محرکه آنها به جای موتورهای احتراقی دورن سوز موتورهای الکتریکی هستند. در واقع این موتورهای الکتریکی هستند که بدون ایجاد آلودگی(در مقایسه با موتورهای احتراقی)، سر و صدا و هزینه نگهداری پایین، پله‌های برقی، آسانسورها، کرکره برقی، جک پارکینگ، درب اتوماتیک شیشه ای، درب ریلی و کشویی ما را باز و بسته می‌کنند.

موتورهای الکتریکی که موتورهای ساید کرکره برقی نیز جزئی از آنها هستند از دو بخش اساسی به شرح ذیل تشکیل شده اند:

۱– روتور(‌ROTOR):

بخشی از موتور که قابلیت چرخش دارد و به اصلاح Rotary است.

۲– استاتور‌(Stator):

بخش ثابت موتور که میدان مغناطیسی در آن شکل می‌گیرد.

موتورهای الکتریکی از نظر سطح ولتاژ نیز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱– موتورهای با جریان متناوب(AC)

موتورهای AC نیز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱–۱– موتورهای سنکرون

۱-۲- موتورهای آسنکرون

اساس کار موتورهای الکتریکی بر میدان‌های مغناطیسی استوار است. به این ترتیب که وقتی از یک سیم پیچی جریان الکتریکی عبور کند، در اطراف آن سیم پیچ، میدان مغناطیسی ایجاد می شود. اگر این سیم پیچی مسی باشد، میدان مغناطیسی ایجاد شده قوی تر خواهد بود.

در یک موتور ای سی (AC)آسنکرون، میدان مغناطیسی در استاور تشکیل می شود. یعنی ولتاژ الکتریکی به سیم پیچی استاتور اعمال می شود. در سیم پیچی استاتور یک میدان مغناطیسی دوار که در حال چرخش است، شکل می گیرد.

روتور یا شفت موتور در جهت این میدان دوار شروع به چرخش می کند. اما سرعت چرخش آن از سرعت چرخش میدان مغناطیسی دوار استاتور کمتر است. از آنجایی که سرعت چرخش میدان دوار استاتور با سرعت چرخش روتور برابر نیست، به آن موتور آسنکرون(Asynchronous) یا ناهمگام می گویند. حال اگر سرعت چرخش میدان دوار استاتور با روتور برابر باشد به آن موتور آسنکرون(synchronous) یا همگام می گویند. این نوع از موتور دارای سرعت ثابت است.

و از نظر تعداد فاز نیز موتورها یا تکفاز هستند یا سه فاز. هرچند موتورهای دوفاز هم داریم که چندان رایج نیستند.

بیشتر موتورهایی که ما امروز از آنها استفاده می کنیم موتورهای آسنکرون هستند که در گذشته با گیربکس و امروزه با استفاده از درایو(Drive) یا اینوتر(Inverter) دور موتور یا سرعت آنها قابل تنظیم است.

موتورهای کولر آبی، فن اسپلیت ها، الکترو پمپ های تکفاز و سه فاز ، فن های خانگی و صنعتی تکفاز و سه فاز، موتور کرکره برقی، موتور درب ریلی و… همگی از نوع موتورهای آسنکرون هستند.

۲– موتور های جریان مستقیم(DC)

موتورهای DC معمولا با ولتاژ 12 یا 24 ولت کار می کنند.

ویژگی بارز این نوع از موتورها سهولت در کنترل دور یا سرعت آنهاست.

اساس کار این نوع از نوع از الکتروموتورها، بر قوانین حاکم بر آهنربا ها استوار است.

همان طور که میدانید، آهنرباها دارای دو قطب N و S هستند.

یک اصل در رابطه با آهنربا ها وجود دارد، قطب های همنام آهنربا یک دیگر را دفع، و قطب های نا همنام یکدیگر را جذب می کنند. اگر بخواهیم به طور ساده مسئله را بیان کنیم، دلیل چرخش شفت موتور های دی سی (DC) همین قانون حکم بر آهنربا ها است.

برخی از موتورهای ساید کرکره برقی از نوع DC هستند. ولتاژ موتور ساید دی سی 24 ولت است. به این نوع از موتور کرکره، موتور یو پی اس دار(UPS) می‌گویند که البته اشتباهی رایج است. چرا که خروجی یو پی اس ها برق ای سی(AC) است.

درواقع منبع برق پشتیبان موتور کرکره دی سی(DC) ترکیبی از باطری و شارژر آن است که به آن، به اصطلاح دی سی شارژر(DC Charger) می‌گویند.

موتورهای DC معمول، دارای جاروبک یا به اصطلاح عامه مردم ذغال هستند که این ذغال ها بعد از گذشت مدت زمانی معلوم نیاز به تعویض و نگهداری دارند.

موتورهای به کار رفته در مترو شهری، موتور دریل ها، پیچ گوشتی های شارژی، فرزها و … از نوع موتورهای دی سی هستند. موتورهایی که در ابزار آلات دستی استفاده می شوند از نوع موتور دی سی جاروبک دار هستند. که البته امروزه برخی از سازندگان موتورهای دی سی بدون جاروبک(ذغال) تولید می کنند که نیازی به نگهداری ندارند.

به برخی از موتورهای دی سی، موتور یونیورسال می‌گویند. موتورهای یونیورسال موتورهایی دی سی هستند که با برق ای سی کار می‌کنند.

همان طور که گفته شد، امروز موتورهای دی سی تولید شده‌اند که فاقد ذغال یا جاروبک هستند. به این نوع از موتورها، موتور BLDC یا Brushless Direct Current می‌گویند.

اگر نیاز به موتور کرکره یا موتور سایدی دارید که بتواند در شرایط قطع برق کار کند، شما نیاز به موتور ساید دی سی دارید.

موتورهای کرکره برقی ساید دی سی به مراتب از موتورهای ساید ای سی گرانتر هستند.

حال بهتر است کمی با پارامترهای یک موتور که روی پلاک آن درج می‌شود آشنا شویم. یک نصاب حرفه ای کرکره برقی بایستی توانایی تحلیل و خواندن مشخصه‌های یک موتور را داشته باشد تا بتواند یک موتور کرکره مناسب و متناسب با نیاز خود را انتخاب کند.

حال ما به معرفی پارامترهای موتور کرکره می‌پردازیم.

۱- ولتاژ: ولت(V)

ولتاژ موتورهای تکفاز 220 یا 230 ولت و ولتاژ موتورهای سه فاز 380 یا 400 ولت است.

۲– جریان: آمپر(A)

۳– توان الکتریکی: وات(W)

۴– توان مکانیکی: اسب بخار(hp)

به این نکته توجه کنید که هر ۷۴۶ وات، معادل یک اسب بخار است.

746W=1hp

به عنوان مثال یک موتور دو اسب، دارای توانی در حدود ۱۵۰۰ وات است.

۵– تعداد فاز موتور

تکفاز: به صورت 1Ph یا 1Ø نمایش داده می‌شود.

سه فاز: به صورت 3Ph یا 3Ø نمایش داده می‌شود.

۶– گشتاور:

واحد گشتاور نیوتن.متر(N.M) است. گشتاور در واقع نیروی چرخشی است.

۷– سرعت: R.P.M (Round Per Minute)

یا دور بر دقیقه

سرعت یک موتور در واقع سرعت چرخش شفت آن موتور است.

۸– ضریب قدرت:

P.F=Power Factor=Cos phi

معمولا ضریب قدرت موتورهای کوچک الکتریکی حدود 0.85 و موتورهای بزرگ حدود 0.8 است.

با آگاهی از پارامترهای فوق می‌توانید موتور ساید و موتور توبلار مناسب را برای کرکره برقی خود انتخاب کنید.